جشن پیروزی دیونیسوس ، خدای شراب

جشن پیروزی دیونیسوس و فصلها ، حکاکی شده روی تابوت مرمری حدور 260 تا 270 میلادی ، موزه متروپلیتن

تابوتی از سنگ مرمر ، که در سه طرف آن چهل تصویر برجسته حیوانی و انسانی حکاکی شده است. شخصیت محوری این نقوش ، دیونیسوس ( خدای شراب و جذبه عرفانی ) است ، که بر روی یک پلنگ نشسته . چهار چهره انسانی مشخص ، جوان و استوار ، که بی شباهت به او نیستند ، به نمایندگی از چهار فصل ( از چپ به راست ، زمستان ، بهار ، تابستان ، پاییز )  در اطراف او ایستاده اند. در اطراف این پنج شخصیت مرکزی ، اشیا ، جام ها ، چهره ها و حالات مستی ، در مقیاس کوچکتر ، حک شده اند.

در انتهای سمت چپ تابوت نیز ، مشابه با قسمت میانی ، مادر زمین در مقیاس بزرگ تر پیکره تراشی شده ، که توسط جوانان شهوانی ، که میوه حمل می کنند ، مشایعت می شود .

در سمت راست تابوت ، شمایلی از مردی با ریش بلند ، در مقابل دو جوان بالدار تراشیده شده ، که گمان میرود که خدای رودخانه است .

در مورد دیونیسوس ( نام رومی ، باکوس ) :

خدای تاکستان و شراب و جذبه ٔ عارفانه در نزد یونانیان قدیم . وی سرگذشتی تاریک و مبهم دارد، دیونیزیوس پسر زئوس ومادرش سمله بود و بنابراین مانند هرمس و آپولون و آرتمیس ، از دومین نسل خدایان المپی است . سمله که مورد علاقه ٔ زئوس بود ازو خواست تا با تمام نیرو و جلال خدایی بر او ظاهر شود و زئوس نیز برای رضای او به این امر تن در داد، ولی سمله که قدرت تحمل مشاهده ٔ انوار جمال عاشق خویش را نداشت بحالت برق زده ای بزمین افتاد. زئوس به سرعت طفل ششماهه ٔ او را که هنوز در شکم مادر بود بیرون کشید و او را به ران خود دوخت و در پایان مدت مقرر طفل را صحیح و سالم خارج کرد. این طفل دیونیزوس ، یعنی «دوبار تولد یافته » نام گرفت . زئوس ، کودک را به هرمس سپرد و او پرورش وی را به عهده ٔ آتاماس پادشاه اورکومن و همسر دوم او اینو گذاشت ، هرمس دستور داد که دیونیزوس را لباس زنانه بپوشانند تا توجه «هرا» که از راه حسادت میخواست ثمره ٔ عشق نامشروع شوهر خود را محو کند، به این طریقه از او منصرف گردد. هرا فریب این نیرنگ را نخورد و دایه ٔ او اینو وهمچنین تاماس را مبتلا به جنون کرد. زئوس ناچار کودک را به محلی دور از یونان بنام نیسا که به عقیده ای در آسیا و به روایتی در اتیوپیا (افریقا) قرار داشت انتقال داد و خدایان آن سرزمین را به تربیت وی گماشت و برای آنکه هرا او را نشناسد وی را بصورت بزغاله ای درآورد. دیونیزوس در آغازجوانی انگور و طریق استفاده ٔ از آن را کشف کرد، ولی هرا او را گرفتار جنون کرد و دیونیزوس در مصر و سوریه بگردش پرداخت و از آنجا به فریگیه رفت ، در آنجا «سی بل » بگرمی او را پذیرفت و اسرار مذهب خود را به او گفت ، دیونیزوس سپس به حال عادی بازگشت و به تراس رفت ولی لیکورگ که در آن موقع بر نواحی کنار استریمون سلطنت میکرد روی خوشی به او نشان نداد و در صدد توقیف او برآمد. دیونیزیوس به تتیس پناه برد، لیکورگ همراهان دیونیزوس یعنی باکانت هارا اسیر کرد، ولی آنها بوضع معجزه آسایی نجات یافتند و لیکورگ دچار جنون شد.لیکورگ در این وقت خواست برای انتقام ، درخت انگور، گیاه مقدس او را، قطع کند ولی پای خود را بجای تنه ٔ درخت برید…. از ترس دیونیزوس به هند رفت و آنجا رابگرفت ، (بروایتی سلاح او یک سبد انگور بود). پس از مراجعت به یونان به بئوسی زادگاه مادر خویش رفت ، در «تب » جشنهای باکانال را رواج داد و چون پانته با این جشنها مخالف بود، به دست مادرش «آگاوه » در حال مستی جذبه بقتل رسید. دیونیزوس در آرگوس هم بهمین نحو قدرت نمایی کرد و دختران پادشاه آرگوس و زنان آن ناحیه را به جنون مبتلا ساخت.

منابع :

سایت موزه متروپلیتن

لغت نامه دهخدا